جايگاه

چغازنبيل در جنوب غربي ايران، در استان خوزستان و در شهرستان شوش واقع شده است. اين سازه درحدود 38 كيلومتري جنوب شرقي شوش (شهر باستاني) و 33 كيلومتري غرب شهر باستاني شوشتر واقع است، اما به دليل واقع شدن در غرب رودخانه دز، مرز اين دو شهرستان، در تقسيمات كشوري جزء شهرستان شوش محسوب مي‌گردد. اين بنا در طول جغرافيايي ۴۸ دقيقه و ۳۰ ثانيه و پهناي جغرافيايي ۳۲ دقيقه‌است.

تاريخچه

اين نيايشگاه توسط اونتاش گال (پيرامون ۱۲۵۰ پ. م.)، پادشاه بزرگ ايلام باستان، و براي ستايش ايزد اينشوشيناك، نگهبان شوش (شهر باستاني)، ساخته شده‌است.مكان جغرافيايي زيگورات چغازنبيل در ۴۵ كيلومتري جنوب شوش (شهر باستاني) و ۳۵ كيلومتري غرب شهر شوشتر، در نزديكي منطقه باستاني هفت‌تپه است. دسترسي به اين اثر باستاني از جاده‌اي انحرافي در جاده شوش به اهواز و همچنين از جاده شوشتر به هفت تپه (جاده كشت و صنعت كارون) مقدور است.«چغازنبيل» كه نام باستاني اين بنا است، واژه‌اي محلي و مركب از دو واژه «چُغا» (در زبان لري به معني «تپه») و زنبيل (به معني «سبد») است كه اشاره‌اي است به مكان معبد كه تپه بوده و آن را به زنبيل واژگون تشبيه مي‌كردند. اين مكان نزد باستان‌شناسان به «دور-اونتَش» معروف است كه به معناي «دژِ اونتش»» است.اونتاش گال پادشاه ايلام باستان است كه دستور ساخت اين شهر مذهبي را داده است. بناي چغازنبيل در ميانه اين شهر واقع شده است و مرتفع‌ترين بخش آن است.اين نيايشگاه توسط اونتاش ناپيريش (حدود ۱۲۵۰ پ. م.)، پادشاه بزرگ ايلام باستان، و براي ستايش ايزد اينشوشيناك، الهه نگهبان شوش (شهر باستاني)، ساخته شده است. و در حمله سپاه خونريز آشور بانيپال به همراه تمدن ايلامي ويران گرديد. در سال ۱۸۹۰ ميلادي زمين‌شناس سرشناس ژاك دو مورگان گزارش ميدهد كه در ناحيه چغازنبيل معادن نفت وجود دارد. گويا شركت نفت ايران در پي همين گزارش بود كه پايه‌گذاري شد. پس از گذشت پنجاه سال مهندساني كه سرگرم فعاليت‌هاي نفتي در چغازنبيل بودند آجري را يافتند كه روي آن نوشته‌هايي بود. آجر را براي باستان‌شناساني كه در شوش كاوش ميكردند فرستادند و پس از آن يك زنجيره كاوشهايي در چغازنبيل صورت گرفت كه به كشف معبد چغازنبيل و آثار مهم ديگري انجاميد.سده‌هاي متمادي اين بنا در زير خاك به شكل زنبيلي واژگون مدفون بود تا اينكه به دست رومن گيرشمن فرانسوي در زمان پهلوي دوم از آن خاكبرداري گرديد. گرچه خاكبرداري از اين بناي محدب متقارن واقع شده در دل دشت صاف موجب تكميل دانش دنيا نسبت به پيشينه باستاني ايرانيان گرديد، اما پس از گذشت حدود ۵۰ سال از اين كشف، دست عوامل فرساينده طبيعي و بي دفاع گذاشتن اين بنا در برابر آنها آسيب‌هاي فراواني را به اين بناي خشتي - گلي وارد كرده و خصوصاً باقي مانده طبقات بالايي را نيز دچار فرسايش شديد كرده است.چغازنبيل جزو معدود بناهاي ايراني است كه در فهرست آثار ميراث جهاني يونسكو ثبت شده است. در بعضي از كتب تاريخي قديمي، شوش (شهر باستاني) را چغازنبيل ناميده‌اند.

متن

در چغازنبيل كتبه‌اي با متن زير پيدا شد.من اونتاش گال: آجرهاي طلائي را حكاكي كردم. من در اينجا اين مأوا را براي خدايان گال و ابنشوشيناك برپا كردم و اين مكان مقدس را هديه كردم. باشد كه كارهاي من كه هديه‌اي است براي خدايان گال و اينشوشيانك پذيرفته شود.